نـه به حبسِ کرامت انسان آواره در کتاب‌ها
نویسنده : احسان شریعتی
موضوع : يادداشتي درباره اقدام تامل برانگيز اسـتاد محمدرضا حكيـمي
خیرگی رویدادهای سیاسی ماه‌های اخیر، رخدادهای بزرگ فرهنگی را از درخشش انداخته‌اند. اقدام تاریخی استاد محمدرضا حکیمی در نپذیرفتن جایزه علوم انسانی، در این آشفته بازار خیره‌و‌خودسری‌ها، درخور تامل بیشتری است.
در شرایطی که انسان‌ها در خیابان‌ها پریشان، و کرامت انسانیت مفهومی محبوس در لابلای کتاب‌هاست، یک عالم عَلوی اعلام می‌دارد که زینت‌المجالس تکریم تجرید و انتزاع نخواهدشد، و با کار خویش شهادت می‌دهد که برون‌داد همه آموزه‌های توحیدی، تقلیل مرارت انسان‌های واقعی است. این ژست پرشکوه بی‌تردید هر روشنفکر را به یاد تصمیم نمادین “نماد روشنفکری جهان” در برهه‌ای از تاریخ، یعنی ژان پل سارتر می‌اندازد که در ۱۹۶۴ جایزه نوبل ادبیات را رد کرد، و خطاب به آکادمی نوشت:
“… نویسنده نباید بپذیرد که تبدیل به نهاد شود، حتی اگر این کار به شریف‌ترین شکل، هم‌چون همین مورد اخیر، رخ دهد…”.
شهرت استاد حکیمی به عنوان پالایش‌گر منابع سنت، حدیث، و میراث منقول مذهب ما، با معیار همخوانی با نص قدسی و عقلانیت قرآنی در دائره‌المعارف مرجع الحیاه، که در تاریخ متاخر تشیع در واقع تصحیح و تتمیم کار علامه مجلسی است در بحارالانوار(که به عکس دغدغه جمع همه احادیث از صحیح و سقیم را داشت)، هم‌چنین مدیون نظریه یا مکتب بحث‌برانگیز تفکیک یا پرهیز از خلط میان سه حوزه معرفت دینی، فلسفی، و عرفانی است. و آخر اینکه دکتر شریعتی پیش از آخرین هجرت‌اش، در وصیتی مکتوب از ایشان درخواست می‌کند که آثارش را از منظر وثوق و مستندسازی شیعی ـ اسلامی بازبینی و ویراستاری کند، و ایشان نیز پس از انجام این بازخوانی اعلام می‌دارند که هیچ ایراد کلی و اساسی، که بهانه منع و خللی در نشر آنها شود، در مجموعه آثار او نیافته‌اند(نقل از سخنرانی استاد اسفندیاری در سی‌امین سالگرد شهادت شریعتی در حسنیه ارشاد).
تاکنون در جامعه ما، نقد وضع موجود همواره از زاویه دفاع از عقل و حق و آزادی طبیعی و جهان‌شمول بشر و شهروند ابراز شده است. از منظر خود دین و منابع او، یعنی از نگاه کتاب و سنت و سیره، کمتر به نقد از اوضاع نابسامان اجتماعی، اقتصادی، بیدادگری، و بهره‌کشی انسان از انسان پرداخته شده است. حال آنکه نوش‌داروی درد ما جز درد و درمان دین “با” و “بر” دین نیست. اصالت و نوآوری رویکرد استاد حکیمی‌ها در همین صبغه عقیدتی ـ نقلی نقادی‌گری عقلانی او است.
تفکیک حوزه‌ها و باز تعریف نو و منقح آن، نیز دقیقاً همان امر حیاتی است که ما بیش از هر زمانی چقدر بدان محتاج و نیازمندیم! و چه به‌جاست که در این ایام حرام به یاد داشته باشیم و خطاب به نسل خود یادآور شویم، که اگر شهادت گواهی آگاهی و به تعبیر امام علی: “استظهار علی المجاهدات”، یا آشکارسازی ارزش‌های کتمان‌شده، تلاش‌های پوشیده‌مانده و فضیلت‌های فراموش‌شده است، تجلیل از استاد حکیمی تقدیر از شاهد عادلی است که با هر یک از اقدامات قهرمانانه خویش، از قبیل نمونه‌های برشمرده فوق، هر بار بشارت داده که روح زینبی پیام‌رسانی هم‌چنان زنده‌ای دارد!
تاریخ انتشار : ۰۰ / اسفند / ۱۳۸۸
منبع : نشریه مهرنامه / شماره ۱
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
