ملی ـ مذهبی‌ها، خوشنام یا كامیاب؟
نویسنده : تقی رحمانی
موضوع : ـــــ
از سال ۱۳۸۱ بر نقد ملی ـ مذهبی‌ها تأكید داشته و دارم. مجموعه نوشته‌ها در چهار سال اخیر، بعد از آزادی از آخرین دوره زندان، بر محور كامیابی و خوشنامی، نقد تاریخ صد سال گذشته، و نقد جریانات آزادی‌خواه را در بر می‌گیرد كه ملی ـ مذهبی‌ها را در زمرمه این جریانات می‌دانم.
مسأله مهم در سخنرانی‌های انتخابات ریاست جمهوری، موضع كاندیداها در مورد ملی ـ مذهبی‌ها و نهضت آزادی است كه پاسخ كاندیداها، اعم از میرحسین و كروبی، با تشویق جمعیت مواجه می‌شود. بیگمان این حدیث خوشنامی است، اما داستان كامیابی چه می‌شود؟
ملی ـ مذهبی‌ها قافله‌ای از نام‌هایی را تشكیل می‌دهند كه بسیاری‌شان مبارزه و كار فكری را خیلی زودتر از فعالان سیاسی ـ فكری حاكمیت، اعم از اصلاح‌طلب و غیر اصلاح‌طلب، شروع كردند، اما هنوز نمی‌توانند آزادانه فعالیت فكری ـ سیاسی كنند. به عبارتی، نازك آرای تن ساقه گُلی را كه به جان پروردند و نیز به اشك آب دادند، در دست دیگران می‌بینند، دیگرانی كه با مدیریت خود، جامعه را كامیاب نكردند. حال، برخی از این دیگران، هر از گاهی از سر صداقت یا مصلحت، در گوشه‌ای از مراسمی، نامی محتاطانه از پیش‌كسوتان ملی ـ مذهبی می‌برند. اگر قسمت قدرتمند این دیگران در حاكمیت همچنان بر طبل فشار و تنگ كردن فضای زیست بر ملی ـ مذهبی‌ها می‌كوبند، برای نگارنده كه در زمره این ملی ـ مذهبی‌ها و روشنفكران مذهبی قرار می‌گیرم، این تعابیر صادقانه یا مصلحت‌گرایانه آزار دهنده است.
اما چرا آزار دهنده است؟ این نوع تعریف و حمایت یك وجه دیگر را نیز اثبات می‌كند، وجه عدم كامیابی این نیروها را كه كامیابی‌شان می‌توانست به كامیابی ایران منجر شود. چرا كه مصدقی بودن، مسلمان بودن، به عبارتی، ملی ـ مذهبی بودن در جامعیت و كلیت خود را منعكس می‌كند. به عبارتی یا ایرانی یا مسلمان ایرانی، اگر كسی چنین نگاهی دارد پس باید دولت قانونمند برپا كند و حق شهروندی را محترم شمارد.
در این مورد چند مثال می‌زنم. زمانی كه بازرگان رئیس دانشكده فنی بود و حسین جودت از اعضای مؤثر حزب توده دستگیر شد، بازرگانِ ضد كمونیست، با استخدام همسر وی در دانشكده، مشكل مالی خانواده آقای جودت را حل كرد. اما همین حسین جودت در سال ۱۳۶۷ با وجود توبه كردن و كهولت سن اعدام شد. مثال دیگر می‌زنم، همین بازرگان از مقام علمی استادی تجلیل كرد كه بهایی بود ولی امروزه بر سر بهاییان در ایران، جدا از درستی یا نادرستی عقایدشان، چه می‌رود.
طالقانی و احمدزاده حق‌طلبان كمونیست را مشمول آمرزش خداوند می‌دانند و آنان را شهید می‌دانند و در دهه‌های پیش حمایت راهبردی از ماركسیست‌ها، به معنی حمایت از آزادی بود. محمد بسته‌نگار، داماد طالقانی، از حقوق شهروندی همه ایرانیان دفاع می‌كند. و دفاع از حقوق سكولارها در این فضای بسته‌ی دینی، نمایانگر دموكرات بودن یك نیروی مذهبی است كه به‌نظریه خودی و غیر خودی باور ندارد.
حال دقت كنید، كدام یك از متفكران و رهبران اصلاح‌طلب حاكمیت چنین سابقه‌ای در كارنامه خود دارد. به‌گمان نگارنده چنین سابقه‌ای ندارند، چون معیار این نیروها و جریانات، هنوز بر محور خودی و غیر خودی یا منافع درون حكومتی بودن است. با این وصف، حال اگر این افراد با صداقت یا مصلحت از ملی ـ مذهبی‌ها نامی ببرند، آیا باید خشنود بود یا باید افسوس خورد. بیگمان وقتی جریانی دارای اقبالی مردمی است، اما فاقد قدرت لازم برای فعالیت منظم و قانونی خویش است، باید افسوس خورد.
ملی ـ مذهبی‌ها به‌عنوان یك جریان باید علت عدم كامیابی خود را توضیح دهند. یعنی چرا با حفظ خوشنامی، كه به معنی وفاداری به آزادی و عدالت است، نتوانسته‌اند كامیابی خود و مردم را محقق سازند. و به عبارتی، عدم كامیابی ملی ـ مذهبی‌ها، مسأله همه مردم ایران می‌شود. از همین روست كه این خوشنامی و تأیید آن به‌وسیله كاندیداها، نبایستی دلشاد كننده باشد، بلكه هشدار دهنده است. هشدار به این‌كه چرا بایستی خوشنامان در این سرزمین كامیاب نباشند.
بیگمان این برای یك ملت شیرین و گوارا نیست كه بگویند، آن وقت بازرگان چیزهایی می‌‌گفت ولی ما نفهمیدیم، شریعتی در نقد روحانیت فراوان گفت ولی ما تشخیص ندادیم، سحابی در نقد احمدی‌نژاد در دوره نهم گفت که هاشمی را برگزینید، ما درك نكردیم. می‌توان از این قبیل سخنان همچنان نوشت و ورق‌ها سیاه كرد، كه تكرار این گفتن‌ها آزاردهنده است.
می‌توان پرسید كه چرا بعد از گفتن، ما نتوانستیم آن را عملی كنیم. در حالی‌كه امكانات اولیه آن را داشتیم، اما نتوانستیم آن را اجرایی كنیم. بیگمان پرداختن به چگونگی انجام ایده‌ها، ما را به كامیابی نزدیك می‌كند. دیوار میان خوشنامی و كامیابی چندان قطور نیست، ذهنی و آرمانی و انتزاعی بودن، آن را قطور می‌كند.
با اعتماد به‌نفس بودن و تلاش كردن در سپهر آرمان، ولی روی زمین حركت كردن، به ما امكان آن را می‌دهد كه بتوانیم از كلبه خوشنامی به خانه كامیابی وارد شویم و دور باطل خوشنامی ـ ناكامی را پایان دهیم.
تاریخ انتشار : ۱۲ / خرداد / ۱۳۸۸
منبع : سایت روزآنلاین
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
