خانه » جمله‌های شریعتی » عشق

عشق

ارسال شده در تاریخ 1393/10/08

عشق از دیدگاه شریعتی

جمله‌های شریعتی

دوست داشتن از عشق برتر است

دوست داشتن، عشقی است “زاده”ی انسان

دوست داشتن از عشق برتر است

“… خدایا!

به هر کس،

که دوست می‌داری،

بیاموز که :

عشق،

از زندگی کردن بهتر است.

و به هر کس،

که دوست‌تر می‌داری،

بچشان که :

دوست داشتن،

از عشق برتر!…”

مجموعه آثار ۸ / نیایش / ص ۱۰۲*

قله‌ی عشق‌های بلند

“… دوست داشتن از عشق برتر است.

و من،

هرگز خود را،

تا سطحِ بلند‌ترین قله‌ی عشق‌های بلند،

پایین نخواهم آورد…”

مجموعه آثار ۱۳ / هبوط در کویر / ص ۳۱۲*

دوست داشتن، عشقی که، “زاده‌ی انسان” است

“… کتابِ “هنرِ عشق ورزیدن” را می‌خواندم، که در آن، اریک فروم…، می‌کوشد، تا با بیانِ زیبا، و روانکاوی‌ی هنرمندانه‌ای که دارد، به “تحلیلِ ارشادی”ی عشق‌ها، به سودِ “بشریتِ” و به نفعِ “اجتماع”! بپردازد. من، در فهرستِ جامعی، که او، از همه‌ی انواعِ عشق‌ها داده است، از عشقِ زن و مرد و مردم و وطن و پدر و فرزند و انسان و خدا…، هرچه گشتم، آنچه را، که دلِ من، سال‌ها است با آن آشنا است، نیافتم، و آن، تنها عشقی است که “زاده‌ی انسان” است، که دیگر عشق‌ها، همه، تحمیلی‌ی طبیعت است، و مقتضای خلقت، چه، این معشوق‌ها را، همه، طبیعت برای ما تعیین می‌کند، و غریزه، که مأمورِ وی است، ما را، بی‌خویشتن، وامی‌دارد که، عشق بورزیم، و تنها، یک عشق است که، آن “منِ ناب و آزاد و صمیمی”ی انسانی، آن خودِ خودِ ما، بی‌تحمیلِ طبیعت، و بی‌اقتضای مزاج و مصلحت و منفعت، “انتخاب” می‌کند، و آن، کششِ اسرارآمیزِ دو روحی است، که طعمِ مرموزِ خویشاوندی‌ی شگفتی را، که ریشه در جهانی دیگر دارد، از یکدیگر می‌چشند، و رنگِ هم‌نژادی‌ی ماورایی‌یی را، در سیمای هم می‌بینند، و هم‌چون دو هم‌وطن، ناگاه، در این کشورِ غریبِ زندگی، به تصادفی، بر سرِ راهِ یکدیگر قرار می‌گیرند، و در نخستینِ دیدار، یکدیگر را “باز می‌شناسند”، و هر لحظه، خطوطِ آشنایی و خویشاوندی‌ی عمیق و روشنی، که کتمان‌ناپذیر است، در هم می‌خوانند، و پیوندی این‌چنین، نه از آن گونه عشق‌ها است، که به چشمِ اریک فروم آید…، و چه می‌داند که، از آن عشق‌ها، که همه، حیله‌هایی است تا بشر را، کارگزارِ طبیعت کنند، و خدمتگزارِ اجتماع، عشقِ بزرگ‌تری نیز وجود دارد، که هم‌چون دیگر عشق‌ها، ابزارِ کار نیست، و آن، عشقِ انسان به انسان، عشقِ یک روح به یک روح است. یک روحِ تنها و نیازمند به یک روحِ زیبا و نفیس و ثروتمند، عشقِ یک “خویشاوند” به “خویشاوندِ” خود، در این انبوهِ خلق، که هم‌چون حشرات، از زمین می‌رویند، و هر یک، به “مصلحتی”، در این “روزمرگی”ی آلوده، در هم می‌لولند و می‌میرند…”

مجموعه آثار ۱۳ / هبوط در کویر / ص ۲۹۵*

دوست داشتن، خویشاوندی‌ی دو روح

“… دریغم آمد، که آن را نیز، “عشق” بنامم، که شاعران آلوده‌اش کرده‌اند. خواستم “ارادت” بخوانم، ملاها به حماقت‌اش کشانده‌اند. گفتم بهترین کلمه، در اینجا، “خویشاوندی” است، خویشاوندی‌ی دو روح، دو بیگانه، با لطافتِ زیبایی، که در ساختمانِ این کلمه است: “خویش” و “وند”! ترسیدم که نفهمند. به‌هرحال، می‌گویم: “دوست داشتن”. و مقصودم، عشق و ارادت و ایمانِ دو روحِ آشنای خویشاوند است. دو “انسانی” که، جز آن خمیره‌ی صمیمی و ناب و منزهی، که “منِ انسانی‌ی خالصِ” هر کسی را می‌سازد، هیچ مصلحتی، و ضرورتی، آنان را به یکدیگر نمی‌پیوندد، پیوندی که، نه طبیعت، نه خلقت، بلکه، تنهایی، میانِ دو تنهای خویشاوند، بسته است…”

مجموعه آثار ۱۳ / هبوط در کویر / ص ۲۹۶*

عشق، یک جوششِ غریزی‌ی کور

“… دوست داشتن، از عشق، برتر است. عشق، یک جوششِ کور است، و پیوندی از سرِ نابینایی، اما، دوست داشتن، پیوندی خودآگاه، و از روی بصیرتِ روشن و زلال. عشق، بیش‌تر از غریزه آب می‌خورد، و هرچه، از غریزه سر زند، بی‌ارزش است. و دوست داشتن، از روح طلوع می‌کند، و تا هرجا که، یک روح ارتفاع دارد، دوست داشتن نیز، همگام با آن، اوج می‌یابد…”

مجموعه آثار ۱۳ / هبوط در کویر / ص ۲۹۷*

به شماره‌ی هر روحی، “دوست داشتن”ی هست

“… عشق، در غالبِ دل‌ها، در شکل‌ها و رنگ‌های تقریباً مشابهی، متجلی می‌شود، و دارای صفات و حالات و مظاهرِ مشترکی است، اما، دوست داشتن، در هر روحی، جلوه‌ای خاصِ خویش دارد، و از روح رنگ می‌گیرد، و چون روح‌ها، برخلافِ غریزه‌ها، هرکدام، رنگی و ارتفاعی و بُعدی، و طعم و عطری ویژه‌ی خویش دارند، می‌توان گفت که، به شماره‌ی هر روحی، “دوست داشتن”ی هست…”

مجموعه آثار ۱۳ / هبوط در کویر / ص ۲۹۷*

آشیانه‌ی بلندِ دوست داشتن

“… عشق، با شناسنامه بی‌ارتباط نیست، و گذرِ فصل‌ها، و عبورِ سال‌ها، بر آن اثر می‌گذارد، اما، دوست داشتن، در ورای سن و زمان و مزاج زندگی می‌کند، و بر آشیانه‌ی بلندش، روز و روزگار را، دستی نیست… “

مجموعه آثار ۱۳ / هبوط در کویر / ص ۲۹۷*

دوست داشتن و زیبایی‌های روح

“… عشق، در هر رنگی و سطحی، با “زیبایی”ی محسوس، در نهان یا آشکار، رابطه دارد. چنان‌که، شوپنهاور می‌گوید: “شما بیست سال بر سنِ معشوق‌تان بیفزایید، آنگاه، تأثیرِ مستقیمِ آن را، بر روی احساس‌تان، مطالعه کنید”! اما، دوست داشتن، چنان در روح غرق است، و گیج و جذبِ “زیبایی‌های روح”، که زیبایی‌های محسوس را، به گونه‌ای دیگر، می‌بیند…”

مجموعه آثار ۱۳ / هبوط در کویر / ص ۲۹۷*

دوست داشتن، سرشارِ از نجابت

“… عشق، طوفانی و متلاطم و بوقلمون‌صفت است، اما، دوست داشتن، آرام و استوار و پروقار و سرشارِ از نجابت…”

مجموعه آثار ۱۳ / هبوط در کویر / ص ۲۹۸*

حیاتِ عشق، دیدار و پرهیز

“… عشق، با دوری و نزدیکی، در نوسان است. اگر دوری به‌طول انجامد، ضعیف می‌شود، اگر تماس دوام یابد، به ابتذال می‌کشد، و تنها، با بیم و امید، و تزلزل و اضطراب، و “دیدار و پرهیز”، زنده و نیرومند می‌ماند. اما، دوست داشتن، با این حالات، ناآشنا است، دنیایش، دنیای دیگری است…”

مجموعه آثار ۱۳ / هبوط در کویر / ص ۲۹۸*

دوست داشتن، پهن‌دشتِ بی‌کرانه‌ی مهربانی

“… عشق، جوششی یک‌جانبه است. به معشوق نمی‌اندیشد که کیست؟ یک “خودجوشی‌ی ذاتی” است، و ازین رو، همیشه اشتباه می‌کند، و در انتخاب، به سختی می‌لغزد، و یا همواره، یک‌جانبه می‌ماند. و گاه، میان دو بیگانه‌ی ناهمانند، عشقی جرقه می‌زند، و چون در تاریکی است، و یکدیگر را نمی‌بینند، پس از انفجارِ این صاعقه است که، در پرتوِ روشنایی‌ی آن، چهره‌ی یکدیگر را می‌توانند دید، و در اینجا است که، گاه، پس از جرقه زدنِ عشق، عاشق و معشوق، که در چهره‌ی هم می‌نگرند، احساس می‌کنند که هم را نمی‌شناسند، و بیگانگی و ناآشنایی‌ی پس از عشق، که دردِ کوچکی نیست، فراوان است.

اما، دوست داشتن، در روشنایی ریشه می‌بندد، و در زیرِ نور، سبز می‌شود، و رشد می‌کند، و ازین رو است که، همواره، پس از آشنایی، پدید می‌آید، و در حقیقت، در آغاز، دو روح، خطوطِ آشنایی را، در سیما و نگاهِ یکدیگر، می‌خوانند، و پس از “آشنا شدن” است که، “خودمانی” می‌شوند ـ دو روح، نه دو نفر، که ممکن است دو نفر با هم در عین رودربایستی‌ها احساس خودمانی بودن کنند، و این حالت، به قدری ظریف و فرار است، که به سادگی، از زیرِ دستِ احساس و فهم می‌گریزد ـ و سپس، طعمِ خویشاوندی و بوی خویشاوندی و گرمای خویشاوندی، از سخن و رفتار و آهنگِ کلامِ یکدیگر، احساس می‌شود، و از این منزل است که، ناگهان، خودبخود، دو هم‌سفر، به چشم می‌بینند که، به پهن‌دشتِ بی‌کرانه‌ی مهربانی رسیده‌اند، و آسمانِ صاف و بی‌لکِ دوست داشتن، بر بالای سرشان خیمه گسترده است…”

مجموعه آثار ۱۳ / هبوط در کویر / ص ۲۹۸*

قُله‌ی بلندِ اشراق

“… عشق، جنون است، و جنون، چیزی جز خرابی و پریشانی‌ی “فهمیدن” و “اندیشیدن” نیست. اما، دوست داشتن، در اوجِ معراج‌اش، از سرحدِ عقل فراتر می‌رود، و فهمیدن و اندیشیدن را نیز، از زمین می‌کَند، و با خود به قُله‌ی بلندِ اشراق می‌برد…”