علی شریعتی، نظریه‌پردازِ اسلامِ انقلابی
در هنگام مواجهه با آثار دکتر علی شریعتی، سوالی در ذهن مخاطب شکل می‌گیرد و آن این‌که شخصیت شریعتی در کدام منظر قابل تحلیل است؟
آیا او همان‌گونه که سنت گراها گفته‌اند جامعه پژوهی ناآشنا با عمق مفهومی اسلا م است یا بر مبنای نگاه نواندیشان، متفکری گران‌قدر درحوزه تحلیل جامعه‌شناختی و روان شناختی تاریخ اسلام به شمار می‌رود؟
به راستی شریعتی کیست؟ استادی است که مدرک دکترای خود را درحوزه‌های جامعه‌شناسی و تحلیل تاریخ از دانشگاه سوربن اخذ کرده است؟ متفکری است که پردازنده نگرش اسلام انقلابی در قالب ساختاری آثاری چون”حسین وارث آدم”به شمار می‌رود؟
برای پاسخگویی به این سوالات باید توجه داشت که وجه تفاوت کار دکتر شریعتی با دیگر اندیشمندان معاصر، نوع نگرش وی به تاریخ اسلام است. در حقیقت وی در تحلیل وقایع تاریخ اسلام نه از نگره‌ای فقهی بلکه از مبنایی جامعه‌شناختی و روان شناختی در تحلیل شخصیت‌های سیاسی و دینی صدر اسلا م بهره می‌برد و به بیانی حماسی در تحلیل فرازهای راهبردی تشیع می‌رسید و از این منظر است که فاطمه، فاطمه است; کربلا نبرد هابیلیان و قابیلیان تعبیر می‌شود; زینب، پیامبر کربلا است و علی حقیقتی بر گونه اساطیر نام می‌گیرد. تفکر ناب شریعتی در فرازهای مهم وحیاتی ایران معاصر با خلق موقعیتی حماسی از وقایع تاریخ اسلام و بیان آن در قالبی از شور و شعور ضمن مدیریت تفکر دینی جوانان و نهادینه‌سازی فرهنگ انقلا ب درنگره اجتماعی و سیاسی جامعه کمک به سزایی در جریان پیروزی انقلاب اسلا می‌کرد.
از این به بعد می‌توان دکتر شریعتی را بازآفرین فرهنگ تشیع در عصر مدرن دانست که به‌ویژه با ارایه تعابیر جدید از تاریخ اسلام و همسان‌سازی موقعیت تقابلی جامعه ایران بر ضد رژیم پهلوی از محمدی گفت که اگر چه به دلیل صفات برجسته، انسانی فرابشری به نظر می‌رسد اما در تحلیل معلم شهید علی شریعتی الگویی قابل دسترس برای جامعه به شمار می‌رود; فاطمه در این منظر الگوی زن مسلمان در بستر تاریخ است و علی حقیقتی بر گونه اساطیر نام گرفته که به عنوان محافظ دین و قرآن آموزگار سیاست دینی و مروج گفتمان آزادی و عدالت برای تاریخ به شمار می‌رود.
شریعتی، با ارایه نظریه اسلا م انقلابی، در قالب مفهومی و تحلیلی‌ی آثاری هم‌چون “ابوذر”، “فاطمه فاطمه است”، “محمد”، “علی حقیقتی بر گونه اساطیر”، و “حسین وراث آدم”، نقشی راهبردی در تفهم و درک نگاه جامعه‌شناختی و روان‌شناختی جوانان به تاریخ صدر اسلا م داشته، و نسل جوان حماسه‌های تاریخ تشیع را در آینه آثار شریعتی جست‌و‌جو می‌کنند. و از این منظر است که، شریعتی، با پردازش آهنگین کلمات و تحلیل تاریخ تشیع در قالبی بدیع، مهمترین اندیشمند در حوزه جامعه‌پژوهی‌ی دینی به شمار می‌رود.
