تاثیرِ اندیشه‌های شریعتی بر حوزه‌های علمیه

بروز جناح‌بندی در مدرسه حقانی را باید ناشی از نفوذ اندیشه شریعتی حتی در محافل سنتی دانست . علی که از همه سو آماج حملات و افتراها و دشمنیها قرار گرفته بود به خاطر طرح مسائل جدی و نو در عرصه دینی و دردمندی و اخلاص در بیان نیازهای نسل و عصر ، کم کم هوادارانی^۱ در گوشه و کنار محافل سنتی و حوزه های دینی ایران پیدا می کرد و به یکی از سوژه های اصلی در منازعات مذهبی بین موافقان و مخالفان خود تبدیل شده بود و اکنون بعد از قطب بندی در حسینیه ارشاد و تعمیق یافتن شکاف بین روحانیون و غیر روحانیون ، هیئت مدیره و هیئت مشورتی ، مکلا و معمم ، نوبت به مدرسه حقانی و دیگر مدارس و محافل سنتی و مذهبی رسیده بود . این شکاف در درسه حقانی در دو چهره روحانی جلوه گر شده بود: دکتر بهشتی و مصباح یزدی:

مرحوم بهشتی درباره حسینیه ارشاد و نقش شریعتی در طرح مسائل نوین و بازتاب آن در مدرسه حقانی می نویسد:

اتخاذ این مواضع از سوی مرحوم بهشتی ، حاکی از تاثیرات شگرف شریعتی بر اذهان و اندیشه های محافل سنتی – مذهبی است.^۶ به یاد بیاورید که مرحوم دکتر بهشتی جزو حلقه و یاران استاد مطهری در حسینیه ارشاد بود و همراه با مرحوم مطهری در هنگام قرائت متن اعلامیه کلاسهای شریعتی حسینیه را ترک کرد . اما اکنون در سالهای ۵۳ به بعد مرحوم بهشتی با تعدیل مواضع خود نسبت به علی و افکارش از مواضع مطهری دور شده و به رویارویی با مصباح یزدی بر سر افکار شریعتی می نشیند . شاید دلیل اصلی این تغییر نگرش نسبت به شخص علی و افکار او ، فقر فرهنگی حلقه مطهری نسبت به علی و هوادارانش باشد که در پاسخ به نیازهای نسل تشنه و آرمانخواه و داشتن تلقی درست از شرایط اجتماعی – سیاسی می توانستند با طرح مسائل نو و بدیع جوانان را به اسلام و ایمان و تعهد و مسئولیت و ایثار و اخلاق و مبارزه و… بخوانند .

جذب ۴ الی ۵ هزار دانشجو در کلاسهای علی و ایجاد شور و التهاب ایمانی – انقلابی در بین جوانان و دانشجویان ، حساس شدن محافل سنتی – حوزوی به اندیشه های نو و ابتکاری علی آزاد کردن نیروها جهت مبارزه با رژیم شاهنشاهی پهلوی ، بسته شدن حسینیه ارشاد و … همگی می توانست برای افرادی که دستی در کار دارند نشانه هایی ملموس و شناخته شده از اصالت ، انگیزه و پایداری و اهداف دست اندرکاران آن باشد . و همین تاثیرات شریعتی بر روی افراد بود که مرحوم دکتر بهشتی می گفت : دکتر شریعتی از استعدادها و قریحه های سرشار ، پرارزش و پرخروش زمان ماست .اجازه دهید نگویم “بود” چون او زنده است.^۷

همین تغییر نگرش مرحوم دکتر بهشتی نسبت به علی بود که مرحوم مطهری آن را نمی پسندید و به گفته بهشتی : گاهی هم کار ایشان (مطهری) با من به اینجا می رسید که می گفت تو (نسبت به افکار شریعتی) آسان گیری می کنی چرا در معیارهای مکتبی سختگیر نیستی ؟^۸

و وقتی دکتر بهشتی در معرض سوالات و انتقادات درباره شریعتی قرار می گیرد می گوید:

۱. درباره میزان تاثیر گذاری شریعتی بر طلبه ها و پیدا شدن افرادی به هواداری از وی آقای سید محمد مهدی جعفری می گوید:

۲. جریان‌ها و جنبش‌های مذهبی سیاسی ایران صص ۱۶۶ و ۱۶۷

۳. دکتر شریعتی، جستجوگری در مسیر “شدن”. دکتر سید محمد حسین بهشتی، انتشارات بقعه، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۲۲

۴. سوره زمر، آیه ۱۷

۵. همان، ص ۲۲

۶. دکتر عبدالکریم سروش درباره نقش تاثیر گذاری شریعتی بر حوزه های دینی می گوید:

۷. همان، ص ۱۵

۸. همان، ص ۳۰

۹. همان، ص ۶۴
 
 
برگرفته از کتاب “طرحی از یک زندگی” / جلد دوم / ص ۲۴۵